نه به موفقیت سیاسی به خاطر پرهیز از خشونت

به عنوان یادگار جمله‌ای از گاندی در صفحه 62 این کتاب را با شما در میان می‌گذارم: «همه عمرم برای آزادی هند تقلا کرده‌ام. اما اگر مجبور شوم آن را با خشونت به دست آورم، آزادی را نخواهم خواست». به نقل از کتاب گاندی و استالین، لویی فیشر، ترجمه غلامعلی کشانی، ص 62

خاطرم می‌آید که سالها قبل در مورد دولتی‌سازی شرکت‌ها در اول انقلاب تحقیق می‌کردم و به همین واسطه به نام آقای معین فر برخوردم. ایشان جزو اولین رئیس سازمان برنامه بعد از انقلاب بودند و از اعضای نهضت آزادی به شمار می‌رفتند. توانستم وقت ملاقات بگیرم و گفتگویی انجام دهم. از آن جلسه پرثمر چند نکته مهم آموختم. یکی از آموخته‌ها این بود. ایشان می‌گفتند که ما وقتی جوان بودیم برای ملی کردن صنعت نفت تلاش می‌کردیم و انجام این کار یک نوع آرزو برای ما بود. مهمترین مانع برای تحقق آن وجود شخصیت رزم‌آرا بود. رزم‌آرا فرد مهمی بود که با این کار مخالف بود و تا وقتی بود تصور می‌کردیم که تحقق ملی کردن صنعت نفت ممکن نیست. لذا وقتی رزم‌آرا ترور شد آنقدر خوشحال شدیم که نمی‌توان آن را وصف کرد زیرا می‌گفتیم بزرگترین مانع ملی کردن نفت از پیش پا برداشته شد. الان که سالها از آن زمان گذشته و چند دهه تجربه سیاسی آموخته‏ام بر اساس آن اندوخته می‏گویم که ای کاش رزم‏آرا ترور نمی‌شد و ملی کردن صنعت خیلی دیرتر اتفاق می‏افتاد. موفقیت سیاسی که به بهای خشونت رخ دهد ارزشمند نیست و زیانهایی دارد که آن زمان نمی‌دیدیم ولی الان ترجیح می‌دهم موفقیت سیاسی دیرتر به دست آید ولی از راه خشونت نباشد.