معمای عقب ماندگی آموزش عالی در خاورمیانه

خاورمیانه خاستگاه آموزش عالی بوده است. ایران، مراکش و مصر سه تا از قدیمی ترین دانشگاه های جهان را داشته اند. با این حال از کل دانشگاه های کشورهای عربی تنها سه دانشگاه در لیست 500 دانشگاه برتر هستند و تقریبا هیچ دانشگاهی از این منطقه در لیست 200 دانشگاه برتر نیست. کارفرمایان این منطقه پیوسته شکایت می کنندکه فارغ التحصیلان فاقد مهارت های لازم برای کار در شرکتها هستند. رشته های مهندسی و ریاضیات کمتر آموزش داده می شود و مهارت های نرم نظیر خلاقیت، کار تیمی و اموری از این دست در فارغ التحصیلان ترویج نمی شود. 40 درصد فارغ التحصیلان دانشگاهی در این منطقه بیکارند و نرخ مشارکت زنان با اینکه تحصیلات بیشتری از مردان دارند کمتر است. در مصر با اینکه نرخ بیکاری 10 درصد است اما هنوز 600 هزار موقعیت خالی شغلی وجود دارد که فرد مناسب برای آن یافت نمی شود. به نظر دوعامل موجب بروز این وضع شده است:

1) در این منطقه بخش دولتی و عمومی مهمترین نهاد استخدام کننده فارغ التحصیلان دانشگاهی است نه بخش خصوصی . بخش دولتی نیز نیازی به تخصص های مهندسی یا مهارت های نرم نظیر خلاقیت و کار تیمی ندارد. کافی است تاریخ یا ادبیات بخوانید و دروس دانشگاهی نیز روی حفظ کردن و تکرار تاکید دارند نه مباحثه و تفکر

2) تقریبا همه دانشگاه های این منطقه رایگان هستند زیرا انتظار می رفته تا با رایگان کردن آن اقشار فقیر به آموزش عالی و تغییر وضعیت اقتصاد دسترسی خواهند داشت. اما عملکرد این وضع این شده که عمدتا طبقات بالا به آموزش عالی دست پیدا کرده اند زیرا هر وقت چیزی رایگان است مازاد تقاضا ایجاد می شود و دانشگاه ها برای مواجهه با مازاد تقاضا، ناچار به برگزاری آزمون ورودی هستند و فرزندان اغنیا که به مدارس خصوصی می روند در این آزمونها بهتر عمل می کنند. لذا آموزش عالی رانتی را متوجه طبقات بالای این جوامع کرده است. تا وقتی که درآمد دانشگاه ها از دولت است دانشگاه ها انگیزه ای برای بهبود کیفیت ندارند و دانشجویان نیز چون پولی نمی دهند انگیزه ای برای تقاضای بهبود کیفیت ندارند. در این کشورها باید به جای ارائه آموزش عالی رایگان به همه، رایگان بودن صرفاً به افرادی که اثبات شوند فقیر هستند منحصر گردد. روشن است که این کار با مقاومت سیاسی مواجه خواهد شد.

منتشره در سایت بروکینگز